سومین پنل میز تخصصی احصاء و تبیین مفهوم مشارکت مردمی در آموزش عالی روز دوشنبه هفتم آبانماه با موضوع راهکارهای توسعه حکمرانی مشارکت مردمی در آموزش عالی ایران در موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌عالی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی موسسه در راستای برگزاری پنلهای میز تخصصی احصاء و تبیین مفهوم مشارکت مردمی در آموزش عالی، نشست راهکارهای توسعه حکمرانی مشارکت مردمی در آموزش عالی ایران با مدیریت دکتر سمیه نصیرزاده عضو هیات علمی موسسه برگزار شد.
دکتر غلامرضا بلالی قائم مقام دبیرکل دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی، زیر نظام غیر دولتی-غیر انتفاعی را بارزترین نمونه از مشارکت مردمی در امر آموزش عالی دانست و گفت: در دهه شصت در زمانی که تقاضای ادامه تحصیل در دانشگاه ها یکی از معضلات دولت محسوب می گردید و دانشگاه ها ظرفیت پذیرش داوطلبان را نداشتند شورایعالی انقلاب در جلسه مورخ ۱۳۶۴/۷/۲۳، اساسنامه فعالیت زیر نظام آموزش عالی غیر دولتی-غیر انتفاعی را تصویب نمود و در حال حاضر تعداد ۲۳۸ واحد فعال وجود دارد که شامل ۱۷ دانشگاه و مابقی موسسه هستند که از این تعداد فقط ۶۵ دانشگاه و موسسه بالای ۱۰۰۰ دانشجو دارند و سهم دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی غیر انتفاعی ۲۹۰۰۰۰ دانشجو است که حدود ۹% از کل دانشجویان کشور را شامل می شود.
بلالی افزود: زیرنظام غیر انتفاعی بدون دریافت ریالی از بودجه دولتی و صرفاً با سرمایه گذاری بخش خصوصی اداره می‌شود و هیچ بار مالی برای دولت ندارد و با توجه به سرانه هزینه شده در دانشگاههای دولتی برای هر دانشجو زیر نظام غیر انتفاعی در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ توانسته بیش از ۳۳.۰۰۰ میلیارد تومان هزینه از دوش دولت بردارد.
وی همچنین با اشاره به کیفیت دانشجویان شاغل به تحصیل در موسسات غیرانتفاعی گفت: دانشجویان ورودی به غیرانتفاعی ها، درمقایسه با دانشگاه های دولتی از کیفیت بالایی برخوردار نیستند، اما کیفیت دانشجویان فارغ التحصیل این زیر نظام علیرغم عدم وجود شرایط یکسان در پذیرش دانشجو و عدم استفاده از امکانات و امتیازات دولتی توانسته اند به جایگاه خوبی دست یابند چرا که پس از دانشگاههای دولتی بیشترین درصد قبولی در مقطع کارشناسی ارشد به موسسات غیر انتفاعی است.
بلالی مورد چالش های موجود در مشارکت های مردمی در امر آموزش عالی گفت: بعد از گذشت بیش از ۳۰ سال از شروع فعالیت بخش غیردولتی و مردم نهاد در آموزش عالی ما هنوز یک مدل و برنامه مشخصی برای آموزش عالی غیر دولتی و بخصوص در بخش غیر انتفاعی نداریم و لازم است تا درقالب یک طرح پژوهشی آسیب شناسی لازم صورت گیرد و نحوه مشارکت مردمی در آموزش عالی بطور جد مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
قائم مقام دبیرکل دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی اقتدار و ثبات حکمرانی در آموزش‌عالی را مهمترین عامل موثر در ترغیب مشارکت مردمی در امر آموزش عالی دانست و عدم رعایت عدالت آموزشی و تبعیض بین زیر نظام های مختلف، اعمال استراتژی های ضد و نقیض یا Ambivalent or Antithesis، عدم رعایت ظرفیت های مجاز در پذیرش دانشجو در زیر نظام های مختلف، خارج شدن دانشگاه های خصولتی ( پیام نور و علمی کاربردی و فنی و حرفه ای) از اساسنامه و ماموریت های خود و استفاده از امکانات دولت و ایجاد ظرفیت کاذب، در راستای گسترش دوره های شبانه و پردیس ها موازی با بخش غیر دولتی توسط دانشگاه های دولتی را از سایر عوامل موثر که به مشارکت مردمی در آموزش عالی آسیب می رسانند برشمرد.
بلالی در تشریح راهکار های عملی در جهت رونق مشارکت های مردمی در امر آموزش عالی: داشتن مدیریت واحد به عنوان سیاست گذار ولی مستقل در اجراء و داشتن فقط یک متولی در حکمرانی یعنی سیستم مدیریتی هرمی، برگشتن تمام زیر نظام های آموزش عالی به ماموریت هایی که قانون برای آنها مشخص کرده است، اجرای عدالت آموزشی بین زیر نظام های آموزش عالی بدور از ملاحظات سیاسی ، جناحی و سلیقه ای، تعریف ساختارو نقشه راهی مشخص برای آموزش عالی در بخش غیر دولتی، چابک سازی بخش غیر دولتی در امور استخدامی و روابط کار و ایجاد یک سازمان مستقل از بخش دولتی با نظارت عالیه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، واگذاری تربیت دانشجو در رشته هایی که در تولید ملی نقشی ندارند (بطور خاص در مقطع کارشناسی) به بخش غیر دولتی به منظور حمایت از بخش غیر دولتی و در راستای کوچک کردن بدنه دولت عوامل موثر در این زمینه است.
در ادامه نشست دکتر دکتر علی اکبر مهرابی عضو هیات علمی دانشگاه تهران و دیگر سخنران این نشست موضوع مشارکت مردمی در آموزش عالی را بسیار مهم دانست و گفت: بنده در این نشست مفاهیم و تعدد مراکز را مورد بررسی قرار می دهم. در اصل موضوع مشارکت یک عدالت اجتماعی نهفته است و نه فقط در آموزش عالی که در تمامی موارد باید مشارکت پذیری وجود داشته باشد. اما در زمینه آموزش عالی که موضوع مورد بحث ماست باید به گونه ای عمل شود که آحاد جامعه در زمینه آموزش عالی و بهداشت از یک عدالت برخوردار باشند زیرا که اکثر مشکلات از دوگانه دولتی- خصوصی ایجاد شده است.
مهرابی ادامه داد: دونوع فرآیند آموزشی کلان در کشور داریم که هرکدام می توانند بدون هیچ راهبرد کلانی ساز خود را بزنند و نیاز به اندیشه ای است که بتواند اینها را انسجام دهد. آموزش عالی و پایین تر از آن می تواند بستر عدالت اجتماعی باشد ولی الان اینگونه نیست که در اینباره دولت وظیفه دارد تا زمینه های تحقق عدالت اجتماعی را ایجاد کند و این نیز نیازمند مشارکت هردوسویه است یعنی هم دولت و هم مشارکت کنندگان، در برخی از جاهای دنیا و در سطح کوچکتر نیز الگوهایی برای مشارکت مردمی وجود دارد که با تاکید بر سرمایه نیست.
وی همچنین مفهوم مردمی شدن را واژه صحیح تری از مفهوم مردمی سازی دانست و تاکید کرد نگاه از بیرون به درون باید تبدیل به نگاه از درون به بیرون شود.
سمیه فریدونی عضو هیات علمی موسسه به عنوان دیگر سخنران این نشست در تشریح موضوع سخنرانی خود (ماموریت گرایی دانشگاهی مسیری به سوی توسعه‌ی مشارکت عمومی در آموزش عالی) گفت: بحث ماموریت گرایی به عنوان یک حلقه مشارکت عمومی مطرح می شود. ماموریت گرایی می تواند کلید اتصالی باشد که فضای مشارکت عمومی در دانشگاه را برقرار کند.
فریدونی افزود: اگر به تاریخچه دانشگاه به عنوان یک نهاد اجتماعی نگاه کنیم در ماموریت گرایی دانشگاه با دو عنصر اساسی مواجه هستیم، ماموریت و دانشگاه، لذا اگر ماموریت را اجزای یک سازمان درنظر بگیریم برای ما مهم می شود که بدانیم ماهیت دانشگاه چیست. ماهیت هردانشگاهی ذیل مفهوم ایده دانشگاه قرار می گیرد. اما ایده دانشگاه یک مثال ثابتی ندارد و متناسب با نگاهی که در پشت هر دانشگاه قرار می گرفت ایده دانشگاه نیز تشکیل می شود.
وی در ادامه به یافته های طرح پژوهشی خود در این زمینه اشاره کرد و گفت: گاهی موارد دانشگاه ماموریت گرا با دانشگاه تخصصی ادغام می شود ولی این دو مفهوم، دو مفهوم کاملا جدا هستند لذا سیاستهای موجود جوابگو نیستند.
فریدونی در تببین ویژگی های دانشگاه ماموریت گرا گفت: دانشگاه ماموریت گرا باید بتواند امکانی فراهم کند تا بومی باشد و علیرغم بومی بودن در سطح منطقه، ملی و بین المللی اثرگذار باشد. برخی اندیشمندان دانشگاه را یک نهاد بوم شناسی تعریف می کنند و در هفت بوم نظام معرفی می کنند و برای دانشگاه عاملیت بوم شناختی قائل هستند که روی دیگر سکه ماموریت گرایی است، درنتیجه درهای دانشگاه برروی تمامی ذینفعان باز می شود و این برهم کنش یک جریان مشارکت ایجاد می کند.
عضو هیات علمی موسسه درمورد چگونگی مشارکت عمومی گفت: باید در فضای مشارکت، ذینفعان محلی اطمینان خاطر داشته باشند و اینکه دانشگاه ماموریت گرا با ایده دانشگاه بوم شناختی می تواند این امیدواری را بدهد که درهای دانشگاه به روی عموم باز شود.
گفتنی است موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی ذیل شبکه متخصصان آموزش عالی موضوع "احصاء و تبیین مفهوم مشارکت مردمی در آموزش عالی" را در سه پنل تخصصی بررسی و نتایج آن را به مراجع ذیربط ارائه می دهد.
