دکتر طاهری نیا رییس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی گفت: بررسی منظومه فکری امام (ره) نشان می‌دهد از نظر ایشان دانشگاه دنیا و آخرت انسان‌ها را تامین می‌کند.
به گزارش روابط عمومی موسسه به نقل از ایرنا، علی‌باقر طاهری‌نیا امروز (دوشنبه) در نشست مکتب امام خمینی (ره) و دانشگاه تمدن‌ساز در سخنانی با عنوان واکاوی ریشه‌ها و پیشینه‌های منظومه تفکر امام (ره) افزود: بینش، منش و کنش امام (ره) در حوزه‌های مختلف قابل بررسی است.
وی با بیان این سوال که عقبه فکری امام از کجا ناشی می‌شود، اظهار داشت: در پاسخ به سه مقوله می‌رسیم؛ وجه شخصیتی به عنوان یک عالم دینی، عارف واصل، اندیشمند تحول‌گرا که از علوم عقلی و نقلی و شهودی برخوردار است و از سرمنشا قرآن، سنت نبوی و اهل بیت (ع)، ناشی می‌شود. وجه دیگر تجارب زیسته فردی ایشان است؛ به عنوان فردی که در کشورهای اسلامی، غربی و اوایل انقلاب در ایران زندگی کرده و وجه سوم الزامات راهبری و رهبری جهان اسلام است.
استاد دانشگاه تهران با اشاره به کارکرد دانشگاه از منظر امام خمینی (ره) ادامه داد: نسل های مختلف دانشگاهی از نسل اول تا امروز که نسل پنجم هستیم دو خصوصیت دارند؛ تک‌ساحتی هستند و در بهترین حالت دنبال تامین معاش و راه انسان و اهداف اقتصادی را دنبال می‌کنند و مهم‌ترین ویژگی آنها مولفه اقتصاد است.
دانشگاه، در اندیشه امام خمینی (ره) انسان‌ساز است
وی ادامه داد: اما در منظومه فکری امام (ره) دانشگاهی مطرح است که از این مرز فراتر برود و مسئولیت‌پذیری را در تراز و افقی بالاتر تعریف کند. از آنجا که امام خمینی (ره)، عالم دینی و عارف واصل در عرصه معرفت توحیدی است و به سرحد خود رسیده است، دانشگاه را فقط آموزش دهنده یا کارآفرین یا حل‌کننده مشکلات جامعه نمی‌دانند و دانشگاه را در سطح مرکزی برای انسان‌سازی تعریف می‌کند.
دبیر مجمع پژوهشگاه‌های کشور با استناد به سخنانی از امام خمینی (ره) تاکید کرد: ایشان در تاریخ ۶ شهریور ۱۳۵۹ در بیاناتی فرمودند: «عالم یک دانشگاه است، یا معلم باشید یا مُتِعلِم.» این فرمایش با حدیثی از امام علی (ع) نزدیک است که فرمود: کُنْ عالماً أَو مُتعلِّماً أَو مستمعاً أَو محبّاً لَهُمْ وَ لاَ تَکُنِ الخامس، فَتَهْلک (یا عالم باش، یا در حال علم‌موزی، یا شنونده (علم) یا دوستدار اینها و پنجمی نباش که غیر از اینهاست و نابود می‌شود.
وی افزود: همچنین ایشان در سخنانی ۱۶ خرداد ۵۸ می‌فرمایند: «دانشگاه‌ها می‌خواهند انسان درست کنند، انسان درست شد همه چیز درست می‌شود». یعنی مسئولیت‌پذیری به روایت امام یعنی انسان‌سازی و همه مشکلات در صورت درست‌شدن انسان درست می‌شود.
طاهری نیا تصریح کرد: وجه دوم از منظومه فکری امام (ره)، کارکرد اجتماعی و مسئولیت اجتماعی دانشگاه است که از تجارب زیسته ایشان ناشی شده است. ایشان مشاهده کردند دانشگاه در کشورهای اسلامی ابزار وابستگی است و نه ابزار نگاه به درون. در حالی که از نظر ایشان وجه پرتکرار دانشگاه، استقلال‌آفرینی باید باشد. استقلال را به معنای انزوا نباید تلقی کنیم، باید از علم و فناوری محصول همه دنیا استفاده کنیم، ولی خودمان باشیم. ایشان در سخنانی ۲۲ دی ۱۳۶۱ فرمودند: «دانشگاهی می‌خواهیم که ما را از وابستگی بیرون آورد». بر این اساس باید از علم دنیا استفاده کنیم؛ ولی هویت و اصالت خود را داشته باشیم، وابسته دیگران نشویم و اگر شاگردی می‌کنیم، شاگرد نمانیم.
معاون وزیر علوم ادامه داد: از نظر امام خمینی (ره) دانشگاه مبدا همه تحولات است، قید همه تعمیم‌بخش است و محدودکننده نیست. کسی که از دانشگاه بیرون می‌آید یا مخرب است یا سازنده و از دانشگاه سعادت و شقاوت یک ملت سرچشمه می‌گیرد.
دکتر محمدرضا حسنی‌آهنگی رئیس دانشگاه جامع امام حسین (ع) نیز در نشست مکتب امام خمینی (ره) و دانشگاه تمدن‌ساز گفت: منظومه فکری امام خمینی (ره) و دستاورد ایشان که پایه‌گذاری انقلاب و نظام اسلامی بود، نظریه‌های جامعه‌شناسی دنیا را بهم ریخت؛ زیرا پیش از آن تصور این بود که جهان به سمت سکولاریسم می‌رود اما نظامی دینی در کشوری تاسیس شد که کسی چنان توقعی از آن نداشت.
وی ادامه داد: به همین دلیل ما بیانات امام خمینی (ره) از سال ۴۱ تا ۱۳۶۸ را مطالعه کردیم و متوجه شدیم ایشان خیلی صریح دنبال حاکمیت اسلام بر جهان بود. از نظر ایشان اسلام در همه حوزه‌ها صاحب نظر است و برای اداره جهان مدل مشخص دارد و ما باید دنبال مدل خود باشیم. باید تمدن نوین اسلامی را بنا کنیم، سابقه تمدن‌سازی را هم در قرون چهارم و پنجم هجری داریم که ایرانی‌ها آنجا هم سهم زیادی داشته‌اند.
رییس دانشگاه جامع امام حسین (ع) در ادامه با طرح سوالاتی مانند اینکه دانشگاه تراز انقلاب اسلامی چه دانشگاهی است و آیا دانشگاه‌ها می‌توانند صورت مساله را حل کنند و چه نقشی در تمدن‌سازی دارند، گفت: تلاش کردیم با بررسی منظومه فکری امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی پی ببریم چطور به دانشگاه تراز انقلاب اسلامی برسیم. بر اساس مطالعات علمی و بررسی کتاب‌ها و مستندات دانشگاه‌های غربی دیدیم جوانان غربی را تربیت می‌کنند تا سلطه‌گران خوبی بشوند ولی دانشجویان کشورهای دیگر به شکل انسان‌های سلطه‌پذیر تربیت می‌کنند. شیوه‌های تربیت دانشجویان برای آنها متفاوت است. اما دانشگاه ما نباید تقلیدی از دانشگاه‌های غربی باشد.
مولفه‌های دانشگاه تراز اسلامی چیست؟
حسنی آهنگر افزود: همچنین اسناد بالادستی مانند قانون اساسی، نقشه جامع علمی کشور، بیانیه گام دوم را بررسی کردیم و متوجه شدیم بعد از تدوین و تصویب این اسناد، تقسیم کار ملی صورت نمی گیرد تا سهم هر نهاد در اجرای آن مشخص شود. ما سهم خودمان را مشخص کردیم.
وی مولفه‌های هفت‌گانه را برشمرد و گفت: مهم‌ترین مولفه دانشگاه، استاد است ولی ما در دانشگاه‌های خود از ماموریت و معیشت آنها غفلت کردیم. جذب هدفمند دانشجو مساله بعدی است. افزایش تعداد بیکاران دانش‌آموخته با افزایش تحصیلات نشان می‌دهد بر اساس آمایش سرزمینی و نیاز تمدنی دانشجو جذب نکرده‌ایم. متن و محتوای دروس هم مهم است ولی چقدر از محتوا را ما خود تولید کرده‌ایم؟ فضا و محیط فیزیکی و فرهنگی دانشگاه باید نشان‌دهنده تمدن اسلامی باشد و آموزش را از پژوهش جدا ندانیم.
رییس دانشگاه جامع امام حسین (ع) تصریح کرد: سازماندهی و تعاملات درست دانشگاه‌ها هم مهم است، یعنی مسوولیت‌پذیری بر اساس ابلاغیه‌ها و یعنی همه دانشگاه‌ها باید ماموریت گرا شوند و تعاملات استانی و سازمانی آنها به درستی شکل بگیرد.
حسنی آهنگی در ادامه با تاکید بر اهمیت استاد در دانشگاه اظهار داشت: در دانشگاه‌ها تقویم آموزشی داریم ولی باید به جای ان نظام تربیت آموزشی داشته باشیم که نقش استاد در آن فوق‌العاده است. در شکل کنونی دانشجو با دانشگاه زیاد کار ندارد و در ارتباط دائم نیست؛ در حالیکه دانشگاه محل تربیت انسان است. اگر فرد در دانشگاه خوب تربیت شد، جامعه هم درست می‌شود. برای این هدف، دانشجو باید ارتباط بیشتری با استادان خود داشته باشد.
زیرنظام‌های مولفه استاد چیست؟
وی ادامه داد: این نظام (استاد و اهمیت آن در دانشگاه) ۶ زیرنظام دارد که شامل شناسایی، جذب، رشد و تعالی، توانمندسازی، ترفیع و ارتقا و جبران خدمات است، در میان این زیرنظام‌ها ترفیع و ارتقای استاد مهم‌تر است. شیوه فعلی ترفیع پایه که هر ساله صورت می‌گیرد و ارتقای که هر ۵ سال یکبار است، باعث شده کشور از استادتمام و دانشیار پر شود که دیگر انگیزه‌ای برای کار ندارند. در دانشگاه امام حسین این شیوه را تغییر دادیم و نظام سنجش یکپارچه را معرفی کردیم. همه موارد در آیین‌نامه ترفیع مهم است و اگر استاد حضور میدانی، مساله‌یابی، رصد و آینده‌پژوهی هر کدام را نداشته باشد امتیاز لازم را کسب نمی‌کند.
رییس دانشگاه جامع امام حسین (ره) تصریح کرد: استادان دانشگاه باید امیدآفرینی کنند و کارهایی را که انجام شده و دستاوردهای کسب شده را به اطلاعات دانشجویان برسانند. در مجموع نظام یکپارچه سنجش استاد تمدن ساز در دانشگاه تمدن‌ساز شامل مساله‌یابی، حل مساله، شاگردپروری و امیدآفرینی است و همه این عوامل به یک اندازه امتیاز دارد.
دکتر غلامرضا ذاکرصالحی دیگر سخنران این نشست سخنرانی خود را با عنوان معنا و مفهوم دانشگاه ارائه کرد. ذاکرصالحی گفت: دانشگاه ایرانی زنجیره ازمسائل بهم پیوسته دارد که به تعبیرآلتوسرمسئله مند (پروبلماتیک) شده اند. ازجمله: نظریه گریزی و علم گریزی، نگاه‌های عاجل و موقتی و دم دستی، رواج تب‌ها و مدها (Fashions)، نقص در بر ساختن ایده دانشگاه، وجود تصویر مخدوش از دانشگاه، غائب بودن متافیزیک دانشگاه، بارکردن نقش‌های اضافی براین نهاد نوپا/ پدیده پربار بودن نقش/ انتظارات متعارض و ناهمگون داشتن ازاین نهاد، به حاشیه رفتن دانش پژوهی Scholarship وتلقی دانشگاه به مثابه بخشی از عمران شهری
وی افزود: انتخاب نوع نگاه به دانشگاه مهم است و همه اجزا و شیوه های مدیریت و برنامه ریزی را تحت تاثیر قرار می دهد پرسش این است که دانشگاه تابع چیست؟ یا تابع کدامیک ازاین مقوله ها باید باشد؟ آیادانشگاه تابع حقیقت است؟دانشگاه تابعی از فرهنگ و فراغت و هنراست؟دانشگاه تابع کار و شغل است؟یا دانشگاه برای کسب پرستیژ اجتماعی است؟
نویسنده کتاب مسائل آموزش عالی ایران افزود: اگر دانشگاه پیشرو می خواهیم ابتدا باید به یک دانشگاه نرمال و بهنجار فکر کنیم. پس از شکل گیری این ظرفیت به سراغ اصلاحات آموزشی برویم. بدنبال آن نقش آفرینی اجتماعی دانشگاه را عمق ببخشیم تا کم کم به ایده دانشگاه پیشرو نزدیک شویم.
دانشگاه نهاد است (institution) نه یک سازمان اداری
وی پس از ریشه شناسی واژه اونیورسیته افزود: دانشگاه با هویتی که بعنوان نهاد علم پیداکرده است سیستمی است ازروابط، هنجارها، ارزشها، ایده آل‌ها، مناسک، رفتارها، امکانات و عملکردهای خاص، دانشگاه مکانی است برای خودآموزی وتربیت نفس و پرداختن به علائق زیبایی شناختی و نیل به آگاهی طبقاتی وکسب سرمایه فرهنگی بالاتر، دانشگاه نهادی میانجی است برای تربیت یا رشد واتصال به منافع جهان‌شمول وامرکلی(غیرشخصی)، دانشگاه عرصه ای است برای تجربه کردن جامعه به مثابه یک کل وایجاد پیوند معنادار بین فرد و جامعه، فرهنگ و سیاست و هنر و اندیشه، دانشگاه یک هویت معنایی یکپارچه دارد. در دانشگاه هنجار و فضا وکالبد و معنا درهم آمیخته است. ازسویی با بیرون هم پیوند دارد. مرتب خودش را باز تولید می کند، حیات دارد و سرزنده است.
ذاکرصالحی افزود: دانشگاه نهاد است (institution)، نه یک سازمان اداری، نهاد یک شیوه زیست هنجارین وتکرار شونده است که پایدارشده و ساخت پیداکرده است. مثل نهاد دولت، نهاد خانواده و.... دانشگاه مرکزی است برای جستجوی حقیقت ونگهبانی فرهنگ و آموزش(هومبولت ویاسپرس و....) وپیشبرد علم، دانشگاه به عنوان اردوگاه علم جدید یک سیستم پیچیده عقلانی و اخلاقی است و معرفت یک ساختار بهم پیوسته است.دانشگاه نهادی جامع است ودرکی کل گرا از معرفت می‌دهد.
به اعتقاد نویسنده کتاب حکمرانی هیات امنایی؛ دانشگاه و شهر باهم پیوندی وثیق دارند. در دامان شهر زنده و بالنده دانشگاه متولد می‌شود و دانشگاه با شهر و شهرنشینی و شهروندی پیوندی وثیق دارد، نمونه آن شهر جندی‌شاپور است که در درونش دانشگاه جندی شاپورمانند نگینی درخشید، پاریس شهر نیز شهری آباد بود که شهر فرهنگ و هنر بود و محله نقاشان داشت از این رو ظرفیت داشت تا یک نهاد علم داشته باشد. بلونیا و قاهره و بغداد و نیشابور و... نیز که دانشگاه و مدرسه عالی داشتند درآنها شهرنشینی وتربیت شهروندی وجود داشت.
نشست تخصصی مکتب امام خمینی (ره) و دانشگاه تمدن‌ساز امروز با حضور علی‌باقر طاهری‌نیا رییس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، دکتر محمدرضا حسنی آهنگر رئیس دانشگاه جامع امام حسین (ع)، شماری از اعضای هیات علمی موسسه و دانشگاه و همراهی اندیشکده علم و پژوهش اندیشگاه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی در موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی برگزار شد. مهدی قلیزاده رییس اندیشکده دبیر این نشست بود.
