آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
مطالب پایگاه
پیام خود را بنویسید
| تاریخ ارسال: 1404/7/26 |
چهارمین نشست از سلسله نشستهای بازاندیشی سنوات دوره کارشناسی با حضور جمعی از استادان برجسته رشتههای مهندسی، علوم پایه و کشاورزی دانشگاههای کشور، مدیران آموزشی و کارشناسان حوزه سیاستگذاری آموزش عالی در محل مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی برگزار شد.
این نشست که با هدف بررسی ابعاد نظری، ساختاری، تطبیقی و اجرایی بازآرایی و کاهش سنوات تحصیلی در مقطع کارشناسی با حضور و سخنرانی دکتر علی خورسندی رئیس مؤسسه، دکتر احمد شعبانی رئیس پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران، دکتر جعفر توفیقی وزیر اسبق عتف، دکتر شریعتی نیاسر معاون اسبق آموزشی وزارت علوم، دکتر تقی خانی استاد دانشگاه صنعتی شریف، دکتر کافی استاد و رئیس اسبق دانشگاه فردوسی مشهد، دکتر مجنون حسینی از دانشگاه تهران، دکتر کلباسی معاون آموزشی دانشگاه ملی مهارت، دکتر کمرهای معاون آموزشی دانشگاه تهران، دکتر رشیدی استاد دانشگاه تهران و با حضور جمعی دیگر از اساتید مدعو بصورت حضوری و مجازی برگزار شد.
اصلاح و بازآرایی در ساختار و حجم محتوای آموزشی دورههای کارشناسی با رویکرد علمی، تطبیقی و تخصصی
در آغاز نشست، دکتر علی خورسندی، رئیس مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی، با بیان ضرورت نگاه علمی به مسئله بازآرایی و کاهش سنوات تحصیلی گفت: بازآرایی سنوات دوره کارشناسی، نه یک تصمیم دستوری است؛ بلکه یک پرسش علمی و ضرورت حرفهای است. ما در مؤسسه موظفیم ابعاد این موضوع را با رویکرد تطبیقی، بارشهای فکری و سیاستپژوهی بررسی کنیم تا در نهایت،گزارشی علمی، مستدل و متقنی در اختیار وزارت علوم قرار گیرد.
وی افزود: این پروژه در سه مسیر موازی در حال اجرا و تکمیل است؛ نخست، مطالعه تطبیقی در دانشگاههای کشورهای موفق در ارائه دوره کارشناسی نظیر استرالیا، بریتانیا، ترکیه، کانادا، آمریکا، مالزی و سنگاپور است که توسط کارگروه تخصصی در موسسه انجام شده است؛ دوم، برگزاری نشستهای تخصصی است که با حضور اساتید برجسته رشتههای مختلف برای درک واقعیتها و نیازهای جامعه و انتظارات دانشگاههای ایران در موسسه برگزار میشود. سوم، مجموعه پنلهایی است که انجمن آموزش عالی ایران با همکاری موسسه در حال برگزاری است. خروجی این سه مسیر، ترکیبی از دادههای تطبیقی، یافتههای علمی و تجربههای میدانی است که گزارش سیاستی آن برای وزارت علوم و مقام عالی وزارت ارسال میشود.
دکتر خورسندی تأکید کرد: هدف ما اصلاح و بازآرایی دورههای کارشناسی با تکیه بر افزایش کیفیت و استانداردهای بهروز آموزش عالی است. ما نمیخواهیم آموزش عالی را الزاما کوتاه و یا فشردهتر کنیم؛ حتی بنا نداریم یک نسخه ثابت برای همه رشتهها طراحی کنیم؛ بلکه متناسب با حوزههای مختلف تخصصی میخواهیم دوره کارشناسی را بازآرایی و کارآمدتر کنیم.
اصلاح و بازآرایی در ساختار و حجم محتوای آموزشی دورههای کارشناسی با رویکرد علمی، تطبیقی و تخصصی
در آغاز نشست، دکتر علی خورسندی، رئیس مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی، با بیان ضرورت نگاه علمی به مسئله بازآرایی و کاهش سنوات تحصیلی گفت: بازآرایی سنوات دوره کارشناسی، نه یک تصمیم دستوری است؛ بلکه یک پرسش علمی و ضرورت حرفهای است. ما در مؤسسه موظفیم ابعاد این موضوع را با رویکرد تطبیقی، بارشهای فکری و سیاستپژوهی بررسی کنیم تا در نهایت،گزارشی علمی، مستدل و متقنی در اختیار وزارت علوم قرار گیرد.
وی افزود: این پروژه در سه مسیر موازی در حال اجرا و تکمیل است؛ نخست، مطالعه تطبیقی در دانشگاههای کشورهای موفق در ارائه دوره کارشناسی نظیر استرالیا، بریتانیا، ترکیه، کانادا، آمریکا، مالزی و سنگاپور است که توسط کارگروه تخصصی در موسسه انجام شده است؛ دوم، برگزاری نشستهای تخصصی است که با حضور اساتید برجسته رشتههای مختلف برای درک واقعیتها و نیازهای جامعه و انتظارات دانشگاههای ایران در موسسه برگزار میشود. سوم، مجموعه پنلهایی است که انجمن آموزش عالی ایران با همکاری موسسه در حال برگزاری است. خروجی این سه مسیر، ترکیبی از دادههای تطبیقی، یافتههای علمی و تجربههای میدانی است که گزارش سیاستی آن برای وزارت علوم و مقام عالی وزارت ارسال میشود.
دکتر خورسندی تأکید کرد: هدف ما اصلاح و بازآرایی دورههای کارشناسی با تکیه بر افزایش کیفیت و استانداردهای بهروز آموزش عالی است. ما نمیخواهیم آموزش عالی را الزاما کوتاه و یا فشردهتر کنیم؛ حتی بنا نداریم یک نسخه ثابت برای همه رشتهها طراحی کنیم؛ بلکه متناسب با حوزههای مختلف تخصصی میخواهیم دوره کارشناسی را بازآرایی و کارآمدتر کنیم.
مقایسه با نظامهای مهندسی جهان
دکتر تقی خانی، استاد دانشگاه صنعتی شریف و رئیس انجمن مهندسی شیمی ایران، گفت: در دنیا، طول دوره کارشناسی متفاوت است اما در رشتههای مهندسی کمتر از چهار سال نیست. در نظام ABET آمریکا، این حداقل برای اعتباربخشی بینالمللی است. اگر طول دوره کاهش یابد، ممکن است مدارک کارشناسی مهندسی ایران در سطح جهانی با چالش اعتبار مواجه شوند.
او افزود: در بسیاری از رشتههای ایران تعداد واحدها بیش از میانگین جهانی است. به جای کاهش زمان دوره کارشناسی، باید محتوا و واحدهای درسی بازطراحی شوند تا دانشجو در همان چهار سال، آموزش مؤثرتر و بهروزتری ببیند.
.
بازنگری محتوایی
دکتر احمد شعبانی، رئیس پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران و رئیس سابق دانشگاه شهید بهشتی، گفت: تکرار محتوا و حجم بالای دروس غیرضروری، بویژه دروس عمومی، از چالشهای آموزش عالی ماست. باید زمان یادگیری را مؤثر کنیم.
او افزود: در برخی رشتهها میتوان ۲۰ تا ۳۰ واحد از دروس عمومی و اختیاری کاست، اما این اقدام باید مبتنی بر تحلیل علمی و در چارچوب بازنگری درسی باشد، نه تصمیم اداری، کاهش سنوات، اگر بدون اصلاح محتوا باشد، به افت کیفیت منجر میشود.
نگاه کلان و سیاستی به تحول آموزشی
دکتر شریعتی نیاسر، معاون اسبق آموزشی وزارت علوم، گفت: پیش از آنکه بپرسیم کاهش سنوات چگونه امکانپذیر است، باید بپرسیم چرا باید چنین کاری انجام دهیم. آیا مسئله ما طول دوره تحصیل است یا کیفیت آموزش عالی؟
او افزود: بخش عمدهای از دغدغه کاهش سنوات، ممکن است از نگرانیهای بیرونی مانند تأخیر در ورود به بازار کار یا هزینههای مالی خانوادهها ناشی شود، اما این مشکلات را نمیتوان صرفاً با کوتاه کردن دوره حل کرد.
وی تأکید کرد: در بسیاری از کشورها، دورههای تحصیل کارشناسی متنوع است؛ سهساله برای آموزش مهارتی و چهارساله برای مسیر پژوهشی، نظام آموزشی ما باید این تنوع را بپذیرد. به جای نسخه واحد، باید الگوهای متنوع و منعطف دورههای تحصیلی طراحی شود.
هماهنگی با نظام جهانی آموزش عالی
در ادامه نشست، دکتر جعفر توفیقی، وزیر اسبق علوم، تحقیقات و فناوری، ضمن تقدیر از ابتکار مؤسسه در برگزاری این نشستها گفت: اینکه مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی توانسته است بحثی همچون بازنگری در سنوات تحصیلی را به یک گفتوگوی ملی تبدیل کند، نشاندهنده بلوغ نهادی و نقش راهبردی این مؤسسه در سیاستگذاری آموزش عالی است.
او ادامه داد: تحول آموزش عالی نیازمند گفتوگوی مستمر میان دانشگاهیان، سیاستگذاران و جامعه است. این نشستها فرصتی است تا تصمیمگیریها بر پایه داده، تجربه و خرد جمعی انجام شود؛ نه بر اساس سلیقه یا فشار بیرونی.
وی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: در کشورهای انگلیسیزبان، دوره کارشناسی معمولاً سهساله است، اما بعد از اتمام دوره متوسطه دوم و پیش از ورود به دانشگاه، دانشآموزان دورهای موسوم به ایلول (A-level) را میگذرانند که یک دوره تحصیلی رسمی دو ساله است. بنابراین در عمل، کل زمان آموزش چهار سال است؛ فقط ساختار متفاوت است.
دکتر توفیقی تصریح کرد: ما باید ابتدا تعریف کنیم که فارغالتحصیل کارشناسی در ایران چه مهارتها و توانمندیهایی بایدداشته باشد. پس از آن، درباره ساختار، زمان و واحدها تصمیم بگیریم. بدون تعریف دستاوردهای یادگیری، هیچ اصلاحی پایدار نخواهد بود.
تجربه دانشگاه ملی مهارت؛ آموزش فشرده با حفظ کیفیت
دکتر کلباسی، معاون آموزشی دانشگاه ملی مهارت، گفت: دانشگاه ملی مهارت بر اساس نیاز بازار کار طراحی شده است. دانشجویان ما معمولاً دارای مهارت پایه هستند و به همین دلیل میتوان دورههای تحصیلی را بدون افت کیفیت فشردهتر برگزار کرد.
او افزود: ما طول دوره کاردانی را به یک و نیم سال و کارشناسی را به سه سال و نیم کاهش دادهایم و محور آموزش را بر پروژههای عملی و کارورزی قرار دادهایم. این مدل میتواند پایلوت مناسبی برای رشتههای مهارتی باشد، اما نباید به رشتههای نظری تعمیم یابد.
دیدگاههای حوزه کشاورزی؛ تأکید بر آموزش میدانی
دکتر کافی، رئیس پیشین دانشگاه فردوسی مشهد، گفت: در رشتههای کشاورزی، یادگیری در محیط واقعی اهمیت بنیادین دارد. کوتاه کردن دوره به معنای حذف تجربه عملی دانشجو است. ما باید زمان را نه کم، بلکه مؤثرتر کنیم.
همچنین دکتر مجنون حسینی افزود: در هند، دانشجوی کشاورزی پس از سه سال آموزش نظری، یک سال کامل در روستا کار میکند. این تجربه میدانی بخش اصلی یادگیری است. اگر چنین ساختاری فراهم نکنیم، کاهش سنوات فقط باعث افت کیفیت میشود.
جمعبندی نهایی؛ از گفتوگوی ملی تا سیاستگذاری و توسعه آموزش عالی
در جمعبندی پایانی نشست، دکتر علی خورسندی گفت: این نشستها برای ما ضمن اینکه تمرین گفتوگو در خصوص ایدهها و مسائل بومی و ملی در آموزش عالی است؛ گامی در مسیر تولید دانشهای سیاستی است. مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی تلاش میکند سناریوها و ادبیات علمی جدیدی در زمینه سیاستگذاری آموزش عالی ایجاد کند.
او افزود: نتایج این نشستها در قالب گزارشی جامع به وزارت علوم ارائه خواهد شد تا مبنایی برای تصمیمات آینده باشد. ما بر این باوریم که تحول آموزش عالی در بدو امر باید از مسیر گفتوگوهای ملی و پژوهشهای علمی آغاز شود، نه از بخشنامهها و دستورالعملهای اجرایی.
نشست چهارم از سلسله نشستهای بازاندیشی سنوات دوره کارشناسی در مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی، گامی مهم در مسیر ایجاد گفتوگوی ملی میان دانشگاهیان و سیاستگذاران آموزش عالی است.
اجماع سخنرانان بر این محور است که: بازآرایی دوره کارشناسی لازم و ضروری است؛ لیکن کاهش سنوات تحصیلی در صورتی معنا دارد که بر پایه ماهیت رشتهها، اصلاح محتوای آموزشی، افزایش بهرهوری و مهارتمحوری باشد. در عین حال، هرگونه تغییر باید متناسب با نوع رشته، مأموریت دانشگاه و نیازبازار کار انجام شود. این نشست با بیان این موضوع که: تحول واقعی و توسعه آموزش عالی از مسیر تعامل با تجارب موفق جهانی، شناخت نیازها و انتظارات زیستبوم، گفتگوها و نقادیهای علمی و هماندیشی میان متخصصان میگذرد پایان یافت.
دکتر تقی خانی، استاد دانشگاه صنعتی شریف و رئیس انجمن مهندسی شیمی ایران، گفت: در دنیا، طول دوره کارشناسی متفاوت است اما در رشتههای مهندسی کمتر از چهار سال نیست. در نظام ABET آمریکا، این حداقل برای اعتباربخشی بینالمللی است. اگر طول دوره کاهش یابد، ممکن است مدارک کارشناسی مهندسی ایران در سطح جهانی با چالش اعتبار مواجه شوند.
او افزود: در بسیاری از رشتههای ایران تعداد واحدها بیش از میانگین جهانی است. به جای کاهش زمان دوره کارشناسی، باید محتوا و واحدهای درسی بازطراحی شوند تا دانشجو در همان چهار سال، آموزش مؤثرتر و بهروزتری ببیند.
.
بازنگری محتوایی
دکتر احمد شعبانی، رئیس پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران و رئیس سابق دانشگاه شهید بهشتی، گفت: تکرار محتوا و حجم بالای دروس غیرضروری، بویژه دروس عمومی، از چالشهای آموزش عالی ماست. باید زمان یادگیری را مؤثر کنیم.
او افزود: در برخی رشتهها میتوان ۲۰ تا ۳۰ واحد از دروس عمومی و اختیاری کاست، اما این اقدام باید مبتنی بر تحلیل علمی و در چارچوب بازنگری درسی باشد، نه تصمیم اداری، کاهش سنوات، اگر بدون اصلاح محتوا باشد، به افت کیفیت منجر میشود.
نگاه کلان و سیاستی به تحول آموزشی
دکتر شریعتی نیاسر، معاون اسبق آموزشی وزارت علوم، گفت: پیش از آنکه بپرسیم کاهش سنوات چگونه امکانپذیر است، باید بپرسیم چرا باید چنین کاری انجام دهیم. آیا مسئله ما طول دوره تحصیل است یا کیفیت آموزش عالی؟
او افزود: بخش عمدهای از دغدغه کاهش سنوات، ممکن است از نگرانیهای بیرونی مانند تأخیر در ورود به بازار کار یا هزینههای مالی خانوادهها ناشی شود، اما این مشکلات را نمیتوان صرفاً با کوتاه کردن دوره حل کرد.
وی تأکید کرد: در بسیاری از کشورها، دورههای تحصیل کارشناسی متنوع است؛ سهساله برای آموزش مهارتی و چهارساله برای مسیر پژوهشی، نظام آموزشی ما باید این تنوع را بپذیرد. به جای نسخه واحد، باید الگوهای متنوع و منعطف دورههای تحصیلی طراحی شود.
هماهنگی با نظام جهانی آموزش عالی
در ادامه نشست، دکتر جعفر توفیقی، وزیر اسبق علوم، تحقیقات و فناوری، ضمن تقدیر از ابتکار مؤسسه در برگزاری این نشستها گفت: اینکه مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی توانسته است بحثی همچون بازنگری در سنوات تحصیلی را به یک گفتوگوی ملی تبدیل کند، نشاندهنده بلوغ نهادی و نقش راهبردی این مؤسسه در سیاستگذاری آموزش عالی است.
او ادامه داد: تحول آموزش عالی نیازمند گفتوگوی مستمر میان دانشگاهیان، سیاستگذاران و جامعه است. این نشستها فرصتی است تا تصمیمگیریها بر پایه داده، تجربه و خرد جمعی انجام شود؛ نه بر اساس سلیقه یا فشار بیرونی.
وی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: در کشورهای انگلیسیزبان، دوره کارشناسی معمولاً سهساله است، اما بعد از اتمام دوره متوسطه دوم و پیش از ورود به دانشگاه، دانشآموزان دورهای موسوم به ایلول (A-level) را میگذرانند که یک دوره تحصیلی رسمی دو ساله است. بنابراین در عمل، کل زمان آموزش چهار سال است؛ فقط ساختار متفاوت است.
دکتر توفیقی تصریح کرد: ما باید ابتدا تعریف کنیم که فارغالتحصیل کارشناسی در ایران چه مهارتها و توانمندیهایی بایدداشته باشد. پس از آن، درباره ساختار، زمان و واحدها تصمیم بگیریم. بدون تعریف دستاوردهای یادگیری، هیچ اصلاحی پایدار نخواهد بود.
تجربه دانشگاه ملی مهارت؛ آموزش فشرده با حفظ کیفیت
دکتر کلباسی، معاون آموزشی دانشگاه ملی مهارت، گفت: دانشگاه ملی مهارت بر اساس نیاز بازار کار طراحی شده است. دانشجویان ما معمولاً دارای مهارت پایه هستند و به همین دلیل میتوان دورههای تحصیلی را بدون افت کیفیت فشردهتر برگزار کرد.
او افزود: ما طول دوره کاردانی را به یک و نیم سال و کارشناسی را به سه سال و نیم کاهش دادهایم و محور آموزش را بر پروژههای عملی و کارورزی قرار دادهایم. این مدل میتواند پایلوت مناسبی برای رشتههای مهارتی باشد، اما نباید به رشتههای نظری تعمیم یابد.
دیدگاههای حوزه کشاورزی؛ تأکید بر آموزش میدانی
دکتر کافی، رئیس پیشین دانشگاه فردوسی مشهد، گفت: در رشتههای کشاورزی، یادگیری در محیط واقعی اهمیت بنیادین دارد. کوتاه کردن دوره به معنای حذف تجربه عملی دانشجو است. ما باید زمان را نه کم، بلکه مؤثرتر کنیم.
همچنین دکتر مجنون حسینی افزود: در هند، دانشجوی کشاورزی پس از سه سال آموزش نظری، یک سال کامل در روستا کار میکند. این تجربه میدانی بخش اصلی یادگیری است. اگر چنین ساختاری فراهم نکنیم، کاهش سنوات فقط باعث افت کیفیت میشود.
جمعبندی نهایی؛ از گفتوگوی ملی تا سیاستگذاری و توسعه آموزش عالی
در جمعبندی پایانی نشست، دکتر علی خورسندی گفت: این نشستها برای ما ضمن اینکه تمرین گفتوگو در خصوص ایدهها و مسائل بومی و ملی در آموزش عالی است؛ گامی در مسیر تولید دانشهای سیاستی است. مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی تلاش میکند سناریوها و ادبیات علمی جدیدی در زمینه سیاستگذاری آموزش عالی ایجاد کند.
او افزود: نتایج این نشستها در قالب گزارشی جامع به وزارت علوم ارائه خواهد شد تا مبنایی برای تصمیمات آینده باشد. ما بر این باوریم که تحول آموزش عالی در بدو امر باید از مسیر گفتوگوهای ملی و پژوهشهای علمی آغاز شود، نه از بخشنامهها و دستورالعملهای اجرایی.
نشست چهارم از سلسله نشستهای بازاندیشی سنوات دوره کارشناسی در مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی، گامی مهم در مسیر ایجاد گفتوگوی ملی میان دانشگاهیان و سیاستگذاران آموزش عالی است.
اجماع سخنرانان بر این محور است که: بازآرایی دوره کارشناسی لازم و ضروری است؛ لیکن کاهش سنوات تحصیلی در صورتی معنا دارد که بر پایه ماهیت رشتهها، اصلاح محتوای آموزشی، افزایش بهرهوری و مهارتمحوری باشد. در عین حال، هرگونه تغییر باید متناسب با نوع رشته، مأموریت دانشگاه و نیازبازار کار انجام شود. این نشست با بیان این موضوع که: تحول واقعی و توسعه آموزش عالی از مسیر تعامل با تجارب موفق جهانی، شناخت نیازها و انتظارات زیستبوم، گفتگوها و نقادیهای علمی و هماندیشی میان متخصصان میگذرد پایان یافت.
کلیدواژه ها: نشست علمی | سلسله سخنرانی | کاهش سنوات تحصیلی |