پیام خود را بنویسید

دلایل و ضرورت

دیدگاه های موجود در زمینه مهاجرت نخبگان را می توان به دیدگاه های سلبی وبدبینانه و دیدگاه های ایجابی و خوش بینانه تقسیم بندی کرد. مثال مورد نخست بکار بردن اصطلاح فرارمغزها و تاکید بر ساختارهای معیوب و مشکلات اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و اقتصادی در کشورهای مبدا است. مثال گروه دوم بکار بردن اصطلاح مهاجرت نخبگان و تاکید بر جنبه‌های مثبت آن چون انتقال معکوس تکنولوژی یا پدیده چرخش نخبگان است. در طیف ساختار-عاملیت گروه نخست در تصلب ساختار در کشو رمهاجرترست یا نابرابری درساختارهای بین المللی یک نوع جبر و تعین را مشاهده می کنند که نخبه و متخصص را وادار به مهاجرت می کند. اما گروه دوم با تاکید بر عاملیت انسانی، مهاجرت را واکنشی نوآورانه برای تغییر این ساختارها می‌دانند. این کنش-واکنش نتیجه برخورد فعال با جهانی شدن سرمایه فکری است.
هم چنین اصحاب علوم اجتماعی از منظر جامعه شناسی جمعیت (ساروخانی، لهسایی زاده، وحیدی) و جامعه شناسی سیاسی (طایفی، رنانی و...) و جامعه شناسی علم (توکل، قانعی راد، ذاکرصالحی و...) به موضوع نگریسته‌اند. جریان مطالعات فرهنگی، مطالعات پست مدرن و رویکرد انتقادی، اقبال کمی به این موضوع داشته‌اند و چنانچه تلاشی وجود داشته غالباً در قالب سخنرانی بوده است. این حوزه مطالعاتی در صورت ورود جدی می تواند به بالندگی و نشاط در این قلمرو دامن بزند. جامعه شناسان ایرانی ارتباط هدفمندی با مراکز مرتبط چون بنیاد نخبگان ندارند. از این رو این بنیاد دچار فقر نظری و رجوع به ایده قدیمی استرداد نخبگان و چند اقدام دانشجویی شده است. در پژوهش‌ها نیز اصحاب علوم اجتماعی درایران بیشتر به بررسی علل و عوامل مهاجرت پرداخته‌اند و کمتر در مورد نحوه زندگی و اشتغال نخبگان و متخصصان مهاجر یا دیدگاه‌های آنان پس از مهاجرت مطالعه کرده‌اند. هم چنین در مورد اشکال نوینی چون شبکه‌های علمی مهاجران و وضعیت آنها تحقیقات اندکی در ایران صورت گرفته است.
یکی از انواع مهم مهاجرت نخبگان در کشور ایران که چند سال اخیر شاهد آن بودیم، مهاجرت نخبگان ورزشی است، نخبگان ورزشی از سرمایه های کشور محسوب می شوند و نماد و سنبل یک ملت در جوامع بین المللی هستند تلاش برای توسعه پایدار ورزش و حضور موثر در میادین بین المللی به اهتزاز در آوردن پرچم کشور در تورنومنت‌های جهانی بسیار اهمیت بالای دارد این پدیده مهاجرت نخبگان ورزشی بر اثر عوامل مختلف ایجاد و گسترش یافته است در دهه اخیر این نوع مهاجرت از نظر شخصیتی به ورزش کشور لطمه وارد کرده است و در واقع این نوع رفتن‌ها یک بحران بزرگ برای ورزش کشور است بحرانی که احتمال وسیع تر شدن آن نیز وجود دارد و چند سالی می‌شود که زنگ خطر را برای ورزش ایران به صدا در آورده است و این الگوی مهاجرت کشورها را با پیامدهای مهمی از موضوعات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مواجه می‌کند (حسینی و همکاران ۱۳۹۹)
مهاجرت ورزشکاران نخبه و مدال آور ایران به عنوان یکی از مسائل مهم حوزه ورزش و اجتماع نیاز به مطالعه علمی دارد بخاطر اینکه در جامعه ایران، مهاجرت ورزشکاران پیش از دیگر اقشار جامعه به چشم می‌آید، صرف نظر از اینک این موضع چه تاثیری بر وجه کشور دارد، شناسایی آن میتواند راه برون رفت از این مسئله مسیر توسعه ورزش و جهت سیاست گذاری های این حوزه را آشکار نماید (باقری و همکاران ۱۳۹۸)
بدون هیچ تردیدی می‌بایست اذعان داشت فقر منابع نظری، تجربی و پژوهشی پیرامون پدیده مهاجرت ورزشکاران و مغفول  ماندن این موضوع مهم در ادبیات پژوهشی کشور کاملا مشهود است. نتایج تحقیق جامع شناسان نشان میدهد تحقیقات در مورد مهاجرت نیروی کار ورزشی در مراحل ابتدایی است و اگر بخواهد با پیشرفت‌های انجام شده در زمینه های دیگر تحقیق در جامع شناسی ورزش همخوانی داشته باشد باید کارهای بیشتری چه در سطح مفهومی و چه در سطح تجربی انجام شود زیرا خلاهای عمده‌ای در این زمینه احساس می‌شود (مرادی شرق ۱۴۰۱).
پدیده مهاجرت توسط ورزشکاران، چالش هایی را برای کشور به وجود می‌آورد که از جمله آن‌ها میتوان به خروج سرمایه انسانی، تضعیف وضعیت و جایگاه ورزش کشور در عرصه بین المللی، تضعیف سرمایه ژنتیکی ورزش کشور، خدشه دار کردن چهره ورزش به عنوان نمادی از کشور اشاره کرد و از سوی دیگر، خروج ورزشکاران و مدال آوران از کشور بدون ارزش افزوده برای کشور می‌باشد سرمایه‌ای که با خروج از کشور ضمن ایجاد پیامدهای نامطلوب ورزشی، فرهنگی، اجتماعی بار مالی هنگفتی بر اقتصاد کشور دارد. بنابراین باید تدبیری برای جلوگیری از آن اندیشید و با آینده نگری و مدیریت استعدادها به نحوه شایسته تری نسل‌های بعد را تربیت و مدیریت کرد (معاونت پژوهش های اجتماعی- فرهنگی، دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ اردیبهشت ۱۳۹۹).
نخبگان ورزشی باید اعتماد بیشتری به مسئولین و آینده ورزشی خود داشته باشند، شناخت میزان اعتماد عمومی ورزشکاران نخبه میتواند برنامه ریزان را در روند بهبود اعتماد عمومی آنان یاری کند. زمانی که میزان اعتماد ورزشکاران افزایش می‌یابد مطمئناً عملکرد آنان افزایش پیدا میکند و این اعتماد را به نسل ورزشی بعد منتقل می‌کنند و به تبع آن اعتماد عمومی جامعه بالا می‌رود و اگر این اتفاق نیوفتد نتیجه عکس خواهد داد با این حال بررسی نشان میدهد در زمینه اعتماد عمومی ورزشکاران اقدامات اندکی انجام شد است و لازم است در این زمینه تحقیقات جامع تری انجام شود (دارا و همکاران ۱۳۹۸).
متاسفانه با وجود ظرفیت های بالقوه فراوان کشور، مهاجرت چشم گیر نخبگان از ایران به صورت مسئله‌ای نگران کننده در آمده و روشن است که روند توسعه استعداد های کشورمان از آثار مخرب این پدیده ناگوار بی نصیب نمانده است، مهاجرت به معنی حرکت از مبدا دفع کننده به مقصد جذب کننده است و بنابراین پدیده مهاجرت نخبگان در همه عوامل و زمین ها تاثیر گذار است امروزه عموم کشورهای در حال توسعه با شدت و ضعف متفاوت با معضل مهاجرت نخبگان رو به رو هستند (خاوری نژاد ۱۳۹۳)
امروزه مهاجرت نخبگان به خارج از کشور در بسیاری از کشورهای جهان سوم به پدیده ای شایع تبدیل شده که پیامدهای جبران ناپذیری را برای آن‌ها به دنبال داشته است کشور ایران نیز از این پدیده مستثنی نبوده و مهاجرت نخبگان آن یکی از دغدغه های اصلی و مرکز توجه مسئولین است مهاجرت نخبگان می‌تواند کشور را از پتاسیل‌های بسیاری بی بهره و سرعت توسعه آن را کند کرده و حتی موجب عقب ماندگی آن شود عوامل مختلفی از جمله عوامل آموزشی ، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در تشدید و تسریع مهاجرت نخبگان از کشور دخیل می‌باشد. شناسایی این دسته از عوامل و تلاش برای دفع آن‌ها از ضروریات جامعه است (جعفری معطر و تاجیک ۱۳۸۷)
در این پژوهش قصد داریم عوامل مهاجرت نخبگان ورزشی را مورد بررسی قرار دهیم. تاکنون تحقیقاتی صورت گرفته که با توجه به مورد علاقه بودن ورزش در جوامع و حساسیت های که در این حوزه وجود دارد و بیش از مهاجرت های دیگر مورد عموم قرار دارد، این تحقیقات کامل نبوده و ضعف‌های وجود دارد که در این پژوهش سعی کرده ایم که مهاجرت نخبگان ورزشی را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم. در این پژوهش مهاجران را به دو قسمت مهاجران بالفعل و بالقوه دسته بندی خواهیم کرد که این خود یک ابداع در این حوزه تحقیقاتی محسوب میشود زیرا در تحقیقات انجام شده به مسائل افرادی که مهاجرت کرده اند و افرادی که هنوز مهاجرت نکرده، ولی در فکر مهاجرت هستند می‌پردازد. در پژوهش های قبلی که انجام شده این خلع حس می‌شود که علت مهاجرت نخبگان می‌تواند دغدغه‌ها یا مشکلات مشترک بین ورزشکاران باشد و با انجام مصاحبه با مهاجران بالفعل و بالقوه، نقاط مشترک این نخبگان ورزشی را برای مهاجرت شناسایی می‌کنیم و نظرات هر دو دسته را جمع آوری کرده و سپس جذابیت‌های مقصد و دافعه‌های مبداء به لحاظ محیطی بررسی و در قالب عوامل کششی و رانشی مهاجرت نخبگان ورزشی تدوین کرده و سپس راهکارهای مناسب برای برون رفت از مهاجرت نخبگان ورزشی جهت استفاده وزارت ورزش، کمیته ملی المپیک، باشگاه ها و فدراسیون های ورزشی و همه سیاستگزارن حوزه ورزش ارائه خواهد شد. خروجی این میز پژوهشی می‌تواند در سیاستگذاری شورای ورزش کشور و وزارت علوم در ساماندهی نحوه حمایت و پشتیبانی فدراسیون‌ها و سازمان‌های متولی ورزش کشور و همچنین وزارت علوم از نخبگان ورزشی و علمی مورد استفاده قرار گیرد.