مهاجرت نخبگان محصول مؤلفه‌های درهم تنیده فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است. از آن جا که نخبگان کنشگرانی آگاه و هوشمندند، موضوعات مربوط به رفتار و کنش آنان موضوعاتی پیچیده است. جذب نخبگان در نظام اجتماعی دارای اثرات و پیامدهای مهمی است. این اثرات و پیامدها هم نظام علم و فناوری را تحت تأثیر قرار می دهد و هم کل ساختار نظام اجتماعی را متأثر می‌کند. برای کشورهای در حال توسعه‌ای چون ایران، که در مرحله رشد و خیز اقتصادی قرار دارند، نیاز به توسعه منابع انسانی نخبه و به کارگیری متخصصان علمی و فنی نیازی حیاتی و مضاعف است. مطابق آمارهای بین‌المللی، موج مهاجرت نخبگان ایرانی به کشورهای اروپایی، ایالات متحده آمریکا و اخیراً کشورهای حاشیه خلیج فارس و شرق آسیا هنوز مهار نشده است. مشکل مهم تر این است که سامانه مشخص آماری - اطلاعاتی، تصمیم سازی و تصمیم گیری در زمینه حفظ و جذب نیروی انسانی نخبه موجود نیست. نکته مهم ماهیت جامعه شناختی پدیده مهاجرت نخبگان و متخصصان است. اسماعیل زاده و ذاکرصالحی (۱۳۹۳) نشان دادند در آثارعلمی و مقالات ایرانی از مجموع ۶۸ اثر در رتبه نخست ۳۲.۲ درصد از آنها مربوط به حوزه جامعه شناسی بوده است. رشته مدیریت با ۲۲.۱ درصد در رتبه دوم و میان رشته‌ای و اقتصاد در رتبه‌های سوم و چهارم قرار دارند. این نکته نشان می دهد جامعه شناسان ایرانی برخورد فعالی با این مساله اجتماعی داشته اند. با توجه به اینکه متخصصان دیگر رشته‌ها نیز به مطالعه این پدیده پرداخته و ماهیت میان رشته‌ای پیداکرده است. دربین سیاستگذاران ایرانی گزینه‌های ممانعت از خروج و گزینه بازگشت از دهه هفتاد شمسی طرفداران جدی داشته است.
مرور ادبیات موجود نشان می‌دهدکه یکی از عوامل تاثیرگذار در مهاجرت، سیاست‌های جنگ سرد است که باعث شد بعد از جنگ جهانی، کشورهای غربی با ایجاد جاذبه هایی پذیرای مهاجران کشورهای بلوک شرق باشند (لی ، ۲۰۱۸) واقعیت این است که مهاجران به رشد اقتصاد و توسعه این کشورها کمک زیادی میکنند )بنچ و همکاران ۲۰۱۰) به ویژه زمانی که این مهاجران از افراد متخصص و ماهر باشند با استقبال بیشتری مواجه می‌شوند (هینومولر و هاپکینز ۲۰۱۰) ورزشکاران از جمله نیروهای فنی و ماهر محسوب می‌شوند که همانند سایر متخصصان از طریق مهاجرت به کشورهای پیش رفته، به دنبال تحقق آرزوهای خودشان می‌گردند (فاورو) اما هرگاه اسم مهاجرت نخبگان به میان می‌آید، بیشتر نخبگان علمی در ذهن تداعی میشود. در حالی که مهاجرت نخبگان ورزشی که نماد و سمبل یک ملت در جوامع بین‌المللی هستند، به همان اندازه میتواند دارای اهمیت و اثرات سو برای کشور باشد (باقری و همکاران ۱۳۹۸). نخبگان ورزشی از سرمایه‌های هر کشور محسوب می‌شوند که می‌توانند ویژگی‌های مثبتی از لحاظ اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی داشته باشند روی هم رفته، باور بر آن است توسعه پایدار ورزشی، تلاش برای حضور موثر در میادین بین‌المللی، به اهتزاز در آوردن پرچم کشور در تورنومنت های جهانی، نهادینه کردن ورزش در سطح کشور و فرهنگ سازی غنی که میتواند کمک های فراوانی به پیشگیری از انواع بیماری ها بکند میوه تلاش نخبگان جامعه است (اسدی و همکاران، ۱۳۹۴)، در این میان عوامل و مسائل زیادی از نظر اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی و ... وجود دارد که باعث دلسرد شدن و مهاجرت ورزشکاران شد است از جمله این مسائل میتوان به مسائل مالی، عدم شایسته سالاری، قوانین مهاجرتی کشورهای مهاجر پذیر، غفلت فدراسیون ها و وجود مدیران غیر ورزشی، بی مهری مسئولان و ناکار آمدی مدیران اشاره کرد و با افزایش جهانی شدن و حرفه ای شدن رشته های ورزشی ورزشکاران به صورت فزاینده ای اقدام به مهاجرت میکنند تا رشد و پیشرفت ورزشی و غیر ورزشی آن ها در کشورهای مختلفی شکل گرفته شود. آگردگارد۵( ۲۰۱۴) و مگوایر۶ (۲۰۱۱) در چندین مطالعه در زمینه مهاجرت ورزشکاران به این نتیجه رسید که انگیزه و دلایل مهاجران ورزشی چند وجهی بوده و باید رویکرد وسیعی اتخاذ شود که شامل بررسی روند های گسترده‌تر سیاسی، تاریخی، جفرافیای، اجتماعی و فرهنگی جامعه باشد و صرفاً تمرکز بر جنبه های اقتصادی نمی‌تواند در این زمینه کافی باشد.در همین زمینه بتهلو و اگیرگارد (۲۰۱۱) نیز دلایل اصلی مهاجرت ورزشکاران را منافع اقتصادی، دستمزد، تجربه فرهنگی، جاه‌طلبی‌ها و کسب تجربه‌های بیشتر معرفی کرده‌اند. دنیل ریچ و تیناز (۲۰۱۹) و همچنین وولمن (۲۰۱۸) به بررسی چرایی و چگونگی مهاجرت ورزشکاران و همچنین قوانین و مقررات فدراسیون‌های بین‌المللی و کمیته بین‌المللی المپیک در خصوص تغییر ملیت پرداخته و به دلیل اقتصاد و ورزش اشاره کرده است.
در مهاجرت نخبگان و هدر رفتن هزینه‌های آموزش کاهش احساس تعلق به جامعه و خدشه دار شدن هویت ملی کاملاً مشهود است و همچنین در ابعاد بین‌المللی، دامن زدن به ایران هراسی، خروج ژن نخبگی از کشور و ضعف منابع انسانی با استعداد کشور در آینده و کاهش جمعیت کشور از لحاظ کیفی خواهیم بود (مرلادی شرق ۱۴۰۱). مهاجرت نخبگان کشور را از یک سرمایه ملی که در واقع میتواند در خدمت توسعه کشور باشد بی‌بهره می‌کند، زیرا سرمایه انسانی عامل اصلی رشد و توسعه اقتصاد، پر کردن شکاف های خالی مهم کشور، کاهش نقش مزیت نسبی طبیعی و افزایش نقش مزیت نسبی اکتسابی کشورهای در حال توسعه محسوب میشود به همین دلیل سهم قابل توجهی از آن صرف آموزش نیروی انسانی میشود اما زمانی که باید از این سرمایه بهره برداری کنند به شکل مهاجرت نخبگان از کشور خارج شده و زیان جبران ناپذیری به کشور در حال توسعه وارد میشود (اسماعیل زاده، ۱۳۹۳). باقریان و همکاران (۱۳۹۸) در یک مطالعه کیفی به بررسی عوامل مهاجرت ورزشکاران نخبه ایران پرداختند نتایج این پژوهش ۲۱ گویه دارد که عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حرفه ای هستند سیر بررسی ها در این زمینه به صورت شفاهی و قضاوت های کلی بوده لذا میتوان اذعان داشت فقر منابع نظری، تجربی و پژوهشی پیرامون این موضوع کاملا مشهود است و با توجه به مطالب گفته شده مهاجرت ورزشکاران نخبه ایران به عنوان یکی از مسائل حوزه مدیریت ورزش نیازمند مطالعه علمی میباشد زیرا نمونه های پیش تر مطرح شده در مورد نخبگان علمی کشور متمرکز بوده و کمتر پژوهشی در مورد مهاجرت ورزشی انجام شده است و پژوهش های انجام شده فقط در قالب عوامل مهاجرت صحبت کرده اند و خلا یک پژوهش در مورد تحلیل محیطی و ارائه راهکار علمی و تجربی در این زمینه احساس میشود.
با توجه به مطالب مطرح شده این تحقیق در پی پاسخگویی به این سوالات که: عوامل محیطی کششی مهاجرت نخبگان ورزشی ایران چیست؟ عوامل محیطی رانشی مهاجرت نخبگان ورزشی ایران چیست؟ راههای برون رفت مهاجرت بی رویه نخبگان ورزشی ایران با توجه به عوامل کششی و رانشی کدامند؟ میباشد.
