
دوره کرونا برای آموزش عالی ایران تجربه و رویدادی نوین بود. رویداد قرنطینه آموزشی که دانشگاههای ایران ناگزیر شدند تا به طور جدی در مسیر آموزش مجازی گام برداشته و تلاش کنند زیرساختهای لازم برای تحقق آموزش از این مجرا را فراهم آورند. این در شرایطی بود که دانشگاهها از یک سو منابع مالی لازم برای توسعه فضای مجازی را نداشته و از سوی دیگر اعضای هیات علمی مهارت لازم برای انتقال دانش در فضایی جدید را نداشتند.
از این رو، تنها در کمتر از یکسال دانشگاهها با افت شدید کیفیت آموزشی روبرو شدند که پیش بینی میشد این بحران سالها بعد در بازار کار خود را نشان دهد. پژوهشهای انجام شده (Bordoloi et al.,۲۰۲۱;Seraji,۲۰۲۰ و رشیدی، ۱۴۰۰) در این زمینه نشان میدهد که آموزش تلفیقی ابزاری مناسب برای تسهیل و ایجاد بهبود در فرایند یادگیری و برون رفت از چنین بحرانی است. آموزش تلفیقی به عنوان موج سوم محیطهای آموزشی، بعد از محیطهای حضوری و الکترونیکی در دانشگاهها و نهادهای آموزشی برای پاسخگویی به تحولات جامعه با هدف بهبود کیفیت یادگیری، بسط دامنه پوشش و کاهش هزینه در نظر گرفته میشود. با وجود اهمیت کارکرد آموزش تلفیقی، همچنان نهادهای آموزش عالی ایران تجربه زیسته کافی برای اجرای این شیوه آموزشی را نیز ندارند. بنابراین پرسش اینجاست که چگونه باید از کیفیت آموزش در مواجه با بحران بعدی محافظت کرد؟ دانشگاهها بایستی خود را به کدام ابزار مجهز کنند تا بتوانند ضمن پاسداشت کیفیت آموزشی، پاسخگو نیازهای جامعه نیز باشند؟
پاسخ شفاف به این پرسشها رسیدن به راهنمایی برای پیاده سازی صحیح و اصولی آموزش تلفیقی است. آموزش تلفیقی نه به معنای مصطلح آن، بلکه به معنای آگاهی و آشنایی کامل به مفاهیم و مدل های مختلف آن در کنار شناخت جامع از بافت آموزش عالی ایران و رسیدن به راهنمایی که دانشگاه بتواند با اجرای گام به گام آموزش تلفیقی اطمینان حاصل کند.
با توجه به هدف این مطالعه، از رویکرد درسپژوهی که بر بهسازی آموزش دانشگاهی و غنی سازی یادگیری تمرکز دارد؛ استفاده میشود. درس پژوهی ایدهای است که بر چرخه یادگیری گروهی، کیفی، مشارکتی و مداوم اعضای هیئت علمی در آموزش دانشگاهی استوار است و دستاورد آن طرح درس مشترکی است میان اعضای هیات علمی مشارکت کننده که در قالب دانش حرفهای تولید شده، ترویج مییابد و در عمل آن را برای بهسازی و نهادینه شدن آموزش تلفیقی به کار میگیرند . این چارچوب تبیین مسئله، طراحی، عمل، بازاندیشی و بازبینی یافتهها و یادگیری را شامل میشود؛ که در گام نخست همکاران علمی در گروههای کوچک، یادگیری مسائل آموزش تلفیقی را بررسی و سوالات معینی را تعیین میکنند. سپس، برای یافتن پاسخ سوالات خود طرح درس مشترکی را پیشنهاد میکنند. آنگاه با همکاری یکدیگر آن را در کلاس درس بر اساس طرح درس حاصل به اجرا میگذارند. سپس به ارزیابی و بازبینی فرایند عمل انجام شده و تجزیه و تحلیل یافتهها میپردازند و در نهایت، آنچه را در پاسخ به سوالات خود آزموده و کسب کردهاند، به عنوان یادگیری جمعی ارائه میکنند.
بنابرآنچه گفته شد، این میز به دنبال آن است تا راهنمایی را برای آموزش تلفیقی در دروس نظری گروه علوم انسانی تدوین نماید و با اجرای آزمایشی آن از طریق اعضای میز در یک ترم تحصیلی، ضمن بازنگری در راهنما، آن را برای بهرهبرداری به نهاد ذیربط و ذینفع در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارسال نماید. از جمله خروجیهای مورد انتظار این میز مواردی چون شیوه نامه ارائه درس به روش آموزش تلفیقی، طرح درس در این شیوه است.