وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

رییس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی ضمن تاکید بر اهمیت سرمایه‌گذاری روی فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی و ضرورت قانونگذاری و تشکیل ساختار در این حوزه‌ها، گفت: گروهی جدید در این موسسه برای طراحی الگوی آموزش عالی ایرانی‌اسلامی تشکیل شده است.

به گزارش روابط عمومی موسسه به نقل از ایرنا بخش دوم و پایانی گفت‌وگو در مورد آینده و افق آموزش عالی در پی ظهور فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی است. طاهری‌نیا در مورد توسعه هوش مصنوعی معتقد است این موضوع به دلیل اهمیت به متولی فرادستگاهی نیاز دارد و نباید درون یک دستگاه محصور شود باید یک نهاد بازیگر اصلی باشد و بازیگران دیگر به آن کمک کنند. هر چه زودتر در کشور این خلأ را پُرکنیم و متولی فرادستگاهی برای ‌آن پیدا کنیم، بهتر است. ظاهرا آینده از آن کسانی است که در هوش مصنوعی سهم بیشتری داشته باشند.

وی همچنین از تشکیل یک گروه پژوهشی جدید در این موسسه برای طراحی نظام ارزش‌های آموزش عالی و الگوی بومی آموزش عالی و مدل مفهومی آموزش عالی ایرانی‌اسلامی خبر داد و گفت که این گروه تازه تشکیل شده است و اعضای هیات‌علمی آن تازه جذب شده‌اند، مسائل آموزش عالی را مطالعه می‌کند و انتظار داریم تا سال آینده اولین دستاوردهای علمی آن منتشر شود.

ایرنا: آموزش عالی در بسیاری کشورها در حال تجربه تغییرات زیادی است، فناوری مانند ظهور هوش مصنوعی هم تغییرات جدیدی را به آموزش عالی تحمیل کرده است. از نظر ما آموزش عالی در پنج سال آینده چه تغییراتی را تجربه می‌کند و ما چقدر برای این تغییرات آماده هستیم؟

طاهری نیا: مسائل هوش مصنوعی، کوآنتوم و فناوری‌های نوظهور یکی از محورهای رقابت کشورهاست و به همین دلیل برخی کشورها وزارت هوش مصنوعی راه‌اندازی کرده‌اند. در کشور ما هم به این موضوع توجه شده است ولی چون عرصه رقابت است هر چه بیشتر سرمایه گذاری کنیم، سهم بیشتری از آینده داریم. نکته دیگر اینکه قبلا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از فناوری سهمی در کشور نداشته ولی خوشبختانه معاونت فناوری در وزارت علوم تاسیس شده که به معنای توجه به بخشی از وزارت علوم است که دانش را به بازار پیوند می‌زند.

ایجاد برنامه‌هایی مانند دستیار فناوری و غیره یعنی اینکه وزارت علوم در این دوره تلاش کرده بین نیاز جامعه و ایده پژوهشگران پیوند برقرار کند و سامانه نیازها و ایده ها "نان" در همین زمینه شکل گرفت. سامانه ‌سپاری که یکی از اقدامات این دوره وزارت علوم است، غیر از پیوند دادن بخش‌های مختلف به معنای شفافیت، پاسخگویی، مستندسازی، تقویت مدیریت دانش و غیره است که در نهایت به بهره‌وری بالا منجر می‌شود. دوباره‌کاری و موازی‌کاری را کاهش می‌دهد. سامانه دیگر فرنماست که سامانه معاونت فرهنگی‌اجتماعی وزارت علوم است و فعالیت‌های فرهنگی دانشجویان دانشگاه‌ها در آن ثبت می‌شود.

ایرنا: به نظر می‌رسد آموزش عالی هنوز برای استفاده از فناوری‌ هوش مصنوعی آماده نیست، هم به قانون نیاز داریم و هم زیرساخت؛ ولی هنوز در این حوزه کار جدی مشاهده نمی‌شود.

طاهری نیا: تحولات جدید عرصه فناوری و به طور خاص هوش مصنوعی هم به قانون نیاز دارد هم ساختارسازی؛ بنابراین در حوزه تحولات هوش مصنوعی به عنوان عرصه نوپدید به قانون‌گذاری، تعیین متولی و رصد و پایش، نظارت و مدیریت نیاز داریم. مجلات علمی دنیا اکنون یکی از سوالاتی که از نویسندگان می‌پرسند این است که چقدر از هوش مصنوعی استفاده کرده است. متولی فرادستگاهی نیاز دارد و نباید درون یک دستگاه محصور شود باید یک نهاد بازیگر اصلی باشد و بازیگران دیگر به آن کمک کنند. هر چقدر زودتر در کشور این خلأ را پرکنیم و متولی فرادستگاهی برای ‌آن پیدا کنیم بهتر است. ظاهرا آینده از آن کسانی است که در هوش مصنوعی سهم بیشتری داشته باشند.

الگوی آموزش عالی ایرانی اسلامی طراحی می‌شود

یکی از وظایف و ماموریت‌های مهم موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی به عنوان کانون تفکر آموزش عالی و اتاق فکر وزارت علوم مطالعه و ارائه راه‌حل برای مسائل آموزش عالی است. موسسه در همین راستا میزهای پژوهشی راه‌اندازی کرده است که میزهای پژوهشی مسائل آموزش عالی را مطالعه کرده و راهکار ارائه می‌دهند. در مدت ۲ سال ۳۰ مساله مطالعه شده و راه‌حل‌های اجرایی آن در اختیار وزارت علوم قرار گرفته است. منطق مدیریت علمی هم همین است که اول موضوعی را مطالعه کرده و بعد اجرا کنیم. یکی از میزهای پژوهشی به نام میز پژوهشی احصای مصادیق نابرابری آموزشی در آموزش عالی است موسسه مسئول انجام پایش محیطی در فرایند آموزش عالی از ابتدا تا انتهاست؛ برای اینکه بدانیم کدام گلوگاه‌ها، کدام قانون، کدام مقررات و بخشنامه نابرابری‌زا و خلاف عدالت است، این میز تشکیل شده است تا مصادیق را احصاء کند.

همچنین در دنیا الگوهای مختلف آموزش عالی داریم؛ الگوی دانشگاه ناپلئونی (آموزش‌محور و تربیت نیروی انسانی)، الگوی دانشگاه هامبولتی (پژوهش‌محور و مطالعه روی مسائل جامعه)، الگوی دانشگاهی انگلیسی یا اکس‌بریجی (متشکل از نام دو دانشگاه آکسفورد و کمبریج، دانشگاه مسئولیت‌پذیر) و الگوی دانشگاه کارآفرین که بیشتر دانشگاه‌های آمریکا بر این الگو است (با تاکید بر اهمیت کسب و کار). اکنون سوال این است چرا وقتی الگوهای مختلف دانشگاهی داریم، الگوی دانشگاه ایرانی و اسلامی نباید داشته باشیم؟ چرا تا می‌گوییم دانشگاه ایرانی و اسلامی برخی مخالفت می‌کنند؟ دانشگاه های فرانسوی، آلمانی و غیره در مبانی ایدئولوژیک همان جامعه ریشه دارند. ما هم باید بر اساس تفکر دینی خود که انسان‌ساز و چندساحتی است، الگوی آموزش عالی ایرانی‌اسلامی را که هم تامین‌کننده اخلاق و هم اقتصاد و معیشت باشد، تدوین کرده و رواج دهیم. دانشگاه ایرانی‌اسلامی که فلسفه تعلیم و تربیت آن فرق دارد. در دنیایی که دانشگاه را می‌خواهند تا اقتصاد را آباد کنند، با تفکری که اقتصاد را زیربنا نمی‌داند و فرهنگ را زیربنا می‌داند مثل هم عمل نمی‌کنند.

ما برای اینکه نظام ارزش‌های آموزش عالی و الگوی بومی آموزش عالی و مدل مفهومی آموزش عالی ایرانی‌اسلامی را تدوین کنیم، یک گروه پژوهشی راه‌اندازی کردیم که اسم آن مبانی و فلسفه آموزش عالی است. فلسفه تعلیم و تربیت، علم، علم و دین و آموزش عالی را مطالعه کرده و مبتنی بر مطالعات در نهایت الگویی به ما می‌دهد. اینکه الگوی آموزش عالی ایرانی اسلامی چیست و چه تفاوتی با دیگر الگوهای آموزش عالی دارد. این گروه که تازه تشکیل شده است و اعضای هیات‌علمی آن تازه جذب شده‌اند، مسائل آموزش عالی را مطالعه می‌کند و انتظار داریم تا سال آینده اولین دستاوردهای علمی آن منتشر شود.